Kernenergie

Een op wetenschap steunend alternatief voor de "Nee Bedankt"-prentjes over kernenergie.

Kernenergie, oftewel nucleaire energie, is de energie die wordt opgewekt d.m.v. kernreacties. Deze energie komt vrij in de vorm van warmte, die in een kerncentrale vervolgens op verschillende manieren kan worden omgezet naar elektriciteit. Zulke kerncentrales kunnen een stabiele toevoer aan stroom voorzien, zonder beperkingen van geografische of weerkundige aard. Het grote voordeel van deze energiebron is de milieuvriendelijkheid: een lage CO2-uitstoot en (in tegenstelling tot de verbranding van fossiele brandstoffen) vrijwel geen luchtvervuiling. Volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) is energie, samen met waterkracht, op dit moment de belangrijkste koolstofarme energiebron. Nadeel is echter wel het kernafval, maar de nieuwste technologieën kunnen ook die hoeveelheden verminderen. In vergelijking met andere vormen van energie, blijkt kenenergie de meest veilige manier te zijn om een betrouwbare energiestroom op te wekken.

Soorten nucleaire energie

Er zijn twee voorname soorten van kernenergie: kernsplijting en kernfusie. 

Kernsplijting

Kernsplijting, soms ook kernfissie genoemd, verwijst naar het proces waarbij een zware onstabiele atoomkern zich deelt of splijt in twee of meer lichtere kernen. Dit proces zorgt ervoor dat er een aanzienlijke hoeveelheid energie vrijkomt. De verdeling van deze vrijgekomen energie is ongeveer 3,5% gammastraling, 2,5% snelle neutronen en 94% in de kinetische energie van de brokstukken. Het splijtingsproces werd in 1938 ontdekt door Otto Hahn en Fritz Strassmann in Berlijn, aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. 

Bij gestimuleerde kernsplijting kan het invangen van één neutron de productie van meerdere neutronen veroorzaken. Hierdoor kunnen de gevormde neutronen op hun beurt eveneens andere kernen splijten, en ontstaat de mogelijkheid van een kettingreactie. Die procedure zorgt ervoor dat er een aanzienlijke hoeveelheid energie vrijkomt. De kettingreactie is dan ook het werkingsprincipe van een kernreactor, alsook van een kernwapen. De minimale hoeveelheid splijtbaar materiaal nodig om een nucleaire kettingreactie in stand te houden wordt "kritische massa" of "kritieke massa" (critical mass) genoemd.

In de huidige kernreactoren, die vrijwel allemaal gebruik maken van kernsplijting, wordt de kettingreactie op een gecontroleerde manier uitgevoerd. Door bepaalde splijtingsproducten wordt een gedeelte van de neutronen niet onmiddellijk door de splijting vrijgemaakt. Een door langzame neutronen opgewekte kettingreactie vindt plaats in een mengsel van uranium en een "moderator" zoals waterstof, deuterium, beryllium of koolstof. De gebruikte splijtstof kan voor zo'n 95% worden hergebruikt, en de overgebleven materialen (die in bepaalde mate ook radioactief zijn geworden) vormen het zogenaamde kernafval.

Het kernafval, ook wel radioactief afval of nucleair afval genoemd, is materiaal dat radioactieve isotopen bevat (of erdoor werd gecontamineerd) en waarvoor geen toepassing bestaat. Veelal zijn dit materialen zoals uranium, plutonium en cesium. Dit is niet enkel afkomstig van kerncentrales, maar ook van nucleaire geneeskunde, radiotherapie, en bepaalde industrietakken zoals de olie-industrie. Een ideale oplossing om dit kernafval onschadelijk te maken is er momenteel niet, al wordt er wel steeds meer gewerkt aan het zoveel mogelijk opwerken van bruikbare stoffen, om de hoeveelheid afval te reduceren. 

Het probleem van het kernafval lijkt bijzonder groot en onoverkomelijk. Hoewel deze thematiek wel degelijk de nodige aandacht verdient, is het niettemin belangrijk deze in de juiste context te bekijken. Laagactief afval, wat de grootste hoeveelheid kernafval is (behalve verbruikte brandstof), kan bovengronds worden opgeslagen en na enkele maanden als gewoon afval worden verwerkt. Dit is niet het geval met langlevend- en hoogactief afval (HLW, High Level Waste), dat langlevende isotopen en een warmte-uitstraling van meer dan 2 kW/m³ bevat, en dus volledig geïsoleerd van de biosfeer moet worden opgeslagen. 

Toch is de hoeveelheid nucleair hoogactief afval per capita kleiner dan veel mensen zullen vermoeden, en beduidend minder dan het afval geproduceerd door conventionele energiecentrales (zoals bij steenkoolcentrales). Als je heel je leven enkel nucleair opgewekte elektriciteit zou gebruiken, zou de hoeveelheid door jou veroorzaakte kernafval niet groter zijn dan een blikje frisdrank. Zelfs die kleine hoeveelheid komt niet direct in aanraking met het milieu, maar wordt tijdelijk opgeslagen in een depots om af te koelen en zo de meeste activiteit kwijt te geraken. Daarna kan het worden verwerkt om kernfusieproducten te scheiden (in Frankrijk, het VK en Japan), of wordt het naar een andere plaats overgebracht voor eindopslag, veelal ondergronds (maar toch geïsoleerd van de biosfeer). Eén van de redenen waarom er nog geen betere oplossing gevonden is voor het probleem van het kernafval, is omdat de anti-kernenergiebeweging zich steeds kant tegen elke specifieke poging om er iets aan te doen.

Kernfusie

Kernfusie verwijst naar het samensmelten van de kernen van verschillende atomen om zo een andere, zwaardere kern te vormen. Dit is in principe het proces dat ervoor zorgt dat de zon schijnt. Door de atomen van lichte elementen (zoals waterstof) samen te smelten, wordt een deel van de massa omgezet in energie, en de overgang van "licht" naar "zwaar" ligt bij het element ijzer. Het verschil in massa wordt berekend met de bekende formule van Albert Einstein, E = mc².

Kernfusie is o.m. de energiebron van de waterstofbom, een bijzonder krachtige soort atoombom. Toch kan kernfusie ook positieve oplossingen bieden voor de mensheid: de procedure laat, in tegenstelling tot kernsplijting, niet noodzakelijk radioactief afval achter. Dat is de reden waarom de wetenschap onderzoek verricht om kernfusie te gebruiken als milieuvriendelijke en veilige energiebron. Dit is technisch gezien een grote uitdaging, maar niettemin heeft de wetenschap toch vorderingen geboekt op dit gebied.

De bedoeling is om, op termijn, een prototype van een fusie-energiecentrale te bouwen die voldoet aan alle maatschappelijke eisen: veilig, betrouwbaar, minimale belasting van het milieu, en economisch rendabel. Sinds 2006 is hiervoor een internationaal project gaande, genaamd ITER (International Thermonuclear Experimental Reactor), die naar verwachting in 2018 in bedrijf zal worden gesteld. Het betreft hier een project tussen Europa, de Verenigde Staten, Rusland, Japan, China, India en Zuid-Korea. ITER wordt in Cadarache, Zuid-Frankrijk, gebouwd, en zal 500 megawatt produceren - tien keer meer dan de energie die nodig is om de reactie op gang te houden.

Sommige wetenschappers doen ook onderzoek naar de zogenaamde koude kernfusie ("cold fusion"), waarbij de kernfusie plaatsvindt bij kamertemperatuur (terwijl het proces normaalgezien enkel aan de gang kan worden gehouden onder extreem hoge temperatuur en druk). De electrochemici Martin Fleischmann en Stanley Pons beweerden in de jaren '80 een anomalie te hebben ontdekt dat, volgens hen, enkel als een nucleaire reactie kon worden beschreven. Hun pogingen om een koude kernfusie te produceren konden echter niet worden gereproduceerd. Deze lijn van onderzoek wordt niet serieus genomen aangezien koude kernfusie als onmogelijk wordt beschouwd binnen het kader van de huidige wetenschappelijke kennis omtrent fysica en electrochemie - en buitengewone beweringen vereisen buitengewoon bewijs, iets wat tot op heden niet kon worden geleverd.

Kernenergie versus alternatieve energiebronnen

Op dit moment is zo'n 70% van de wereldwijde elektriciteitsproductie afkomstig van fossiele energiebronnen die CO2 uitstoten, en het elektriciteitsverbruik zal nog verder toenemen naarmate de wereldbevolking blijft stijgen. Ook de toenemende populariteit van elektrische wagens zal een forse stijging in de hand werken, ondanks de foute beweringen van het tegendeel. Ondanks het Kyoto-protocol is de toename van steenkool sinds 2010 hoger dan die van alle niet-fossiele energiebronnen samen, waardoor de CO2-uitstoot sinds 1990 dus niet gedaald is maar zelfs gestegen met maar liefst 60%. Om de aanbevelingen van het IPCC (International Panel for Climate Change) te halen, en de klimaatopwarming nog tijdig in te dijken, dienen we tegen 2050 maar liefst 80% van onze elektriciteit op een koolstofarme manier op te wekken. 

Volgens het Internationaal Energie Agentschap (IEA) is kernenergie, samen met waterkracht, op dit moment de belangrijkste koolstofarme energiebron. Een kerncentrale stoot gemiddeld 16g CO2 per kilowattuur uit. Dat is 30 keer minder dan gas, en 60 keer minder dan steenkoolcentrales, iets meer dan wind- en anderhalve keer minder dan zonne-energie. Vier van de zes landen die op dit moment de IPCC-aanbevelingen halen (Zwitserland, Zweden, Frankrijk en Brazilië) doen dit met kerncentrales. In Zweden, één van de meest koolstofarme landen in Europa, haalt zo'n 50% van haar energie uit hernieuwbare energie, en de andere 50% uit kerncentrales. Dit staat in schril contrast met Denemarken, die ook 50% uit hernieuwbare energie haalt, maar de andere 50% van fossiele brandstoffen, waardoor dit land samen met Duitsland tot de landen met de hoogste CO2-productie per capita in Europa behoort. Hieruit blijkt dat kernenergie een belangrijke factor is om de aanbevelingen van het IPCC te halen, zelfs al wordt er ook gebruik gemaakt van hernieuwbare energie.

Ondanks de voordelen van hernieuwbare energiebronnen zoals zonne-, water- en windenergie, leveren ze globaal niet meer dan 1% tot 4% van alle nodige stroom aan. Dit betekent dat er een gigantische uitbreiding en groei zou moeten plaatsvinden om vervuilende energiebronnen zoals steenkool wereldwijd te vervangen door deze hernieuwbare energiebronnen. Die uitbreiding en groei kan nu eenmaal niet snel genoeg gaan om de wereld van stroom te voorzien binnen afzienbare tijd, en op die manier de doelen van het klimaatplan van Parijs 2015 te halen. Zelfs al zou die groei op korte tijd wel haalbaar zijn, verandert dit niets aan het feit dat de meeste hernieuwbare energiebronnen niet in staat zijn permanente stroom te voorzien: windturbines draaien enkel als er wind is (en er mag ook niet teveel wind zijn), en zonnepanelen hebben voldoende zonneschijn nodig om ietswat efficiënt te werken. Het is vrijwel onmogelijk om met deze energiebronnen alleen de volledige energieproductie van de steenkoolindustrie over te nemen, laat staan eveneens te voorzien in de groeiende behoeften van de ontwikkelingslanden.

De enige energiebron die een permanente stroomvoorziening kan verzekeren, en die een lage CO2-uitstoot kent (en waarvan die uitstoot met nieuwe technologie nog verder wordt teruggedrongen), is kernenergie. Dit betekent niet dat andere hernieuwbare energiebronnen geen bestaansrecht hebben naast kernenergie, integendeel, zij kunnen complementair zijn t.o.v. kernenergie. Dit is een optie die noodzakelijk dient te worden overwogen in de strijd tegen klimaatopwarming, maar door klimaatactivisten sterk wordt gedemoniseerd met alarmistische propaganda over de risico's van kerncentrales. Ze teren op psychologische reacties zoals angst voor een grote ramp en stralingen, en wantrouwen tegenover het onbekende. Dit lokt irrationele reacties uit, zoals het sluiten van kerncentrales in Duitsland (om te worden vervangen door steenkoolcentrales!) na de ramp van Fukushima, en dit terwijl de steenkool- of oliesector nochtans niet wordt opgedoekt nadat er mensen zijn omgekomen in een mijnramp of een lekkende boortoren de zee vervuilt.

Kernrampen

Zie hoofdartikel: Elektromagnetische straling

Tsjernobil

Tsjernobil was een stad in Oekraïne, en staat vooral bekend omwille van de kerncentrale die er in 1986 ontplofte. De directe oorzaak van de kernramp was een (mislukt) experiment van de reactoroperatoren (het koelen van de reactor d.m.v. de kinetische energie van de turbinerotors na een noodgedwongen stillegging). De onderliggende reden was echter ook het gebrekkige ontwerp van de reactor en de kerncentrale op zich. Het incident wordt beschouwd als de ergste kernramp in de geschiedenis, en wordt daarom vaak aangehaald door tegenstanders van kernenergie.

Van alle gekende stralingsgerelateerde ziektes was er na de kernramp enkel een toename van het aantal patiënten met schildklierkanker bij de bevolking uit de omgeving. Hoewel dit wel degelijk een ernstige ziekte is, is dit ook vrij goed behandelbaar. Tevens was er ook een toename van het aantal psychologische en psychosomatische aandoeningen zoals stress, depressie, alcoholisme, zelfmoord en cardiovasculaire ziektes. Deze aandoeningen waren niet het gevolg van de straling zelf, maar wel van de intense angst die de mensen in de omgeving hebben ervaren.

Het consensusrapport van de WHO stelt dat er zo'n 4000 gevallen zijn van schildklierkanker (vooral kinderen en jonge volwassenen) als gevolg van de blootstelling aan de stralingen, en dat 9 kinderen hier aan overleden zijn. De overlevingsgraad bij schildklierkankerpatiënten is niettemin bijna 99%, en zelfs deze slachtoffers hadden kunnen worden vermeden indien zij jodiumtabletten hadden ingenomen. Er is geen bewijs van een toename van fertiliteitsproblemen als gevolg van de straling. Mentale aandoeningen zijn daarentegen een groter gevaar voor de kleine gemeenschappen dan de straling waar ze aan blootgesteld waren. 

Fukushima

Op 11 maart 2011 vond er in Japan een tsunami plaats als gevolg van een zeebeving, wat leidde tot de kernramp van Fukushima. Meteen na de aardbeving werden de operationele reactoren automatisch stilgelegd, maar omwille van beschadiging aan het elektriciteitsnet moesten de koelpompen voor de reactoren in gang worden gehouden via de noodstroomvoeding. Deze noodstroom bestond uit dieselgenerators, maar hun lokatie was amper boven het zeeniveau gelegen. Hierdoor bleven ze niet gespaard van de overstromingen en raakten ze buiten gebruik, met als gevolg dat de koelpompen niet meer werkten en de reactoren overhit geraakten. Dit resulteerde in een kernsmelting, en er vonden eveneens een aantal ontploffingen plaats van waterstofgas. Indien de dieselgenerators op een betere plaats waren gepositioneerd, was deze kernramp ondanks de aardbeving en tsunami hoogstwaarschinlijk nooit gebeurd.

De kernramp van Fukushima wordt door de Japanse authoriteiten ingeschaald op 7 op de INES-schaal (International Nuclear and Radiological Event Scale), en dit op een schaal van 0 tot 7 waarbij niveau 7 de ergste is en wordt omschreven als een "grootschalig ongeval". Mogelijk heeft de druk van de pseudowetenschappelijke en radicale activistenorganisatie Greenpeace aan deze beslissing bijgedragen. Hierdoor wordt de ramp van Fukushima op hetzelfde niveau geplaatst als die van Tsjernobil, hoewel de gevolgen van de Japanse kernramp nochtans veel beperkter waren. Zo was er geen stralingsimpact buiten Japan, ondanks de circulatie van hoaxes zoals valse kaarten over radioactieve straling die de Amerikaanse westkust zou bereikt hebben of andere overdreven en onbewezen beweringen.

In Japan zelf is er niemand overleden als gevolg van blootstelling aan de vrijgekomen stralingen; de vijf vernoemde overlijdens waren een gevolg van de tsunami of een hartaanval. Toch kreeg de kernramp op zich veel meer aandacht in de media dan de tsunami op zich, die nochtans meer dan 20.000 dodelijke slachtoffers heeft geëist. Het stralingsniveau in het spergebied rond de kerncentrale van Fukushima was 25 dagen na de ramp nog maar een tiende van het stralingsniveau in het spergebied rond Tsjernobil 25 jaar na de ramp. Toch werden beide kernrampen op hetzelfde gevarenniveau 7 geplaatst. Het verandert nochtans niets aan het feit dat, in tegenstelling tot Tsjernobil, de straling zelf geen enkel slachtoffer heeft gemaakt, maar de meer dan nodig doorgedreven veranderingen in vele mensenlevens heeft wel een dodentol van 1600 geëist - veel daarvan omwille van zelfmoord. 

Als we met een realistisch oog kijken naar de gebeurtenissen van 2011 in Fukushima, moeten we toegeven dat het hele incident eigenlijk enkel maar een argument voor kernenergie is, in plaats van tegen kernenergie. De kerncentrale werd op de proef gesteld door één van de zwaarste aardbevingen uit recente tijden, én een tsunami met een hoogte van 15 meter. Toch is de kerncentrale op zich niet ontploft, zijn er tot op heden nul doden gevallen als gevolg van blootstelling aan radioactieve straling, en is de vrijgekomen straling erg beperkt gebleven, wat al iets zegt over de robuustheid van een kerncentrale die nochtans al dateert van de jaren '70. De vraag moet dus niet zijn "waarom bouwen we gevaarlijke kerncentrales?" maar wel "waarom bouwen we kerncentrales op geologisch onstabiele plaatsen zonder ervoor te zorgen dat ze die geologische onstabiliteit ook kunnen verduren?". De kritiek zou dus niet moeten worden geadresseerd naar de wetenschap van de kernenergie op zich, maar wel naar de slechte aanpak van zowel de eigenaar van de kerncentrale als van de Japanse overheid.

Alarmistische pseudowetenschap

Hoewel kernenergie de beste oplossing is voor het milieu en het klimaat, is er nochtans heel wat maatschappelijke weerstand hiertegen. Kernenergie was immers een belangrijk politiek instrument tijdens de Koude Oorlog tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Aangezien beide rivalen over een arsenaal aan kernwapens beschikten, ontstond er een status quo - geen van beide kon als eerste aanvallen, want dan zou de andere ongetwijfeld vergeldingsacties ondernemen. Dit heeft ertoe geleid dat anti-nucleaire bewegingen op de been kwamen, met nucleaire ontwapening als doel, wat resulteerde in een verbod op nucleaire explosies. 

Het gevaar voor een door de mens veroorzaakte apocalyps met atoomwapens tijdens de Koude Oorlog, heeft het woord "nucleair" bij velen een wrange nasmaak gegeven. De term doet velen denken aan gevaar, onheil en de dood, waardoor er tot op heden nog veel vijandigheid bestaat tegenover vreedzame toepassingen van nucleaire energie. Vaak zijn de argumenten van tegenstanders berust op de "appeal to emotion"-drogreden (beroep om emotie), waarbij de emoties van de ontvanger van het argument worden gemanipuleerd om als dusdanig de discussie te winnen in de afwezigheid van een feitelijke argumentatie. In dit geval gaat het vooral om een "appeal to fear" (beroep op angst), waarbij het ongeval in Tsjernobil als schoolvoorbeeld wordt aangehaald om aan te tonen dat kernreactoren onvoldoende veilig zouden zijn. 

Hoewel de veiligheid van oudere reactoren mogelijk rechtmatig in vraag kan worden gesteld, zijn nieuwe reactoren uitgerust met nieuwere en veiligere technologie. Algemeen beschouwd is kernenergie niet meer of minder gevaarlijk dan alternatieve energie zoals zonne-energie en windenergie, zoals blijkt uit de hoeveelheid sterfgevallen per eenheid van gecreëerde energie. Dit maakt kernenergie dé meest veilige manier om constante energie op te wekken. Kernenergie is bovendien veel veiliger dan energie opgewekt met steenkool, olie, gas of biomassa. Om een voorbeeld te geven: de vervuiling van steenkool-energiecentrales doodt ongeveer evenveel mensen als de ramp in Tsjernobil, maar dan herhaaldelijk per enkele weken. Naar schatting zouden zo'n 1,8 miljoen mensen dankzij kernenergie gered zijn van een vroegtijdige dood als gevolg van dodelijke luchtvervuiling.

De rampen die gebeurd zijn met nucleaire reactoren, zoals in Tsjernobil en Fukushima, zijn op zich geen maatstaf om toekomstige rampen met kernenergie te voorspellen. De meeste huidige reactoren zijn bovendien veiliger, waardoor de kans op nieuwe rampen verder afneemt. Het totaal aantal mensen die in Fukushima uiteindelijk zullen sterven aan de opgelopen bestraling als gevolg van de problemen met de kerncentrale, ligt bovendien veel lager dan het aantal doden als gevolg van het feitelijke ramp: de tsoenami. De vloot van onderzeeërs van de Amerikaanse Marine zijn allemaal uitgerust met nucleaire energie gedurende reeds meer dan 50 jaar, en tot op heden is er nog geen enkel ongeval gebeurd dat kan worden verweten aan een kernreactor.

Alarmistische propaganda over de gevaren van kernenergie, terwijl de gevaren en nadelen van andere energiebronnen worden geminimaliseerd of zelfs genegeerd, zorgt enkel voor de vergiftiging van het maatschappelijke debat omtrent klimaatopwarming. Dit heeft onvermijdbaar ook een weerslag op het klimaat zelf: hoe langer we wachten met steenkoolcentrales te vervangen door kerncentrales, hoe meer we de atmosfeer blijven vervuilen met koolstofdioxide en hoe erger we het klimaatprobleem blijven maken. We kunnen ons niet veroorloven te wachten tot de hele wereld wordt voorzien van stroom opgewekt door zonnepanelen en water- of windturbines, noch kunnen we wachten tot er eindelijk stabiele batterijtechnologie bestaat om die opgewekte hernieuwbare stroom langdurig op te slaan. Het gevaar dat in deze anti-kernenergiepropaganda schuilt is dat klimaatactivisten, zonder het zelf te beseffen, bijdragen aan de klimaatopwarming in plaats van deze te bestrijden.

Pseudowetenschap in de politiek

Helaas is ook de politiek niet ongevoelig voor het propagandistische klimaatactivisme en de anti-kernenergiebewegingen. Vooral de linkerzijde van het politieke spectrum lijkt geneigd te zijn om het klimaatdebat met pseudowetenschap en paranoia te vergiftigen. Zo is de Belgische linkse partij Groen sterk gekant tegen kernenergie, een standpunt dat bovendien gespekt is met antikapitalisme en een ongefundeerde paranoia tegenover grote bedrijven - zoals Monsanto en meer relevant in dit geval Electrabel en haar kerncentrales. In februari 2015 beschuldigde Groen, en haar Waalse zusterpartij Ecolo, Electrabel ervan om opzettelijk een energieschaarste te creëren en zo de regering te manipuleren. Ze namen zelfs de woorden "het dictaat van Electrabel is een feit" in de mond. Dit werd stellig ontkend door zowel Electrabel als door de bevoegde Minister van Energie en uiteindelijk is er van deze complottheorie nooit bewijs getoond. Tevens is er in 2015 geen effectieve energieschaarste opgetreden, waardoor er van de aantijgingen niets staande bleef.

Elke keer opnieuw is het meteen voorpaginanieuws als er iets is misgelopen in een kerncentrale, ongeacht wat de daadwerkelijke impact hiervan ook is. Zo wordt er in België geregeld het angstaanjagende woord "scheurtjescentrale" gebruikt om te verwijzen naar enkele kerncentrales, en wordt er aandacht aan besteed door de media telkens er zelfs nog maar een insignificant probleem is ontstaan. Vermeldingen dat "Doel 3 is stilgevallen" mogen dan lijken alsof er een kernramp dreigt, in werkelijkheid bewijst het enkel maar dat het veiligheidssysteem wel degelijk zijn werk doet. In vele gevallen bevinden de technische problemen zelfs niet eens in het nucleaire gedeelte van de centrale, maar dat weerhoudt activisten er niet van om toch irrationele angst te verspreiden. Zowel de radicale organisatie Greenpeace als de partij Groen zondigen zich hier erg vaak aan, en vaak verspreiden ze onbewezen complottheorieën over Electrabel. Net zoals de doorsnee complotdenker verwerpen zij dan ook de conclusie van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) dat de kerncentrales vodoende veilig zijn, want die zitten immers toch gewoon mee in het complot? Zelfs Nederland werd in het verleden mee opgehitst in deze irrationele angst voor kernenergie, tot op het punt dat er vanuit Nederland controles werden uitgevoerd - waaruit weerom bleek dat er geen sprake is van een reëel gevaar.

Het pseudowetenschappelijke standpunt van Groen omtrent kernenergie is, ondanks hun prioriteiten omtrent de bestrijding van de klimaatopwarming, een reëel gevaar voor het klimaat. Elke kerncentrale die, onder invloed van politieke partijen met zulke standpunten, niet wordt gebouwd is een conventionele centrale die wel wordt gebouwd. En dat betekent in de meeste gevallen een steenkoolcentrale die broeikasgassen creëert en aldus de klimaatopwarming verder in de hand werkt. Het is nochtans aan de overheid om te investeren in nieuwe kerncentrales (met nieuwere, veiligere, goedkopere én milieuvriendelijkere technologieën), aangezien de privésector dit allicht niet zal doen. Het financiële risico is immers te groot (mede met dank aan de demonisering door o.a. Groen en klimaatactivisten zoals Greenpeace), en de investeringskosten zijn erg hoog, terwijl de potentiële winst - zeker op korte termijn - relatief klein is. Het kostenplaatje is echter slechts een argument tegen het management en niet tegen kernenergie zelf; er zijn immers ook kinderziekenhuizen die met verlies draaien, maar dat wil nog niet zeggen dat de hele pedriatrie in het algemeen dan maar moet worden stopgezet. Het is natuurlijk nog goedkoper om gewoon helemaal niets te doen aan de klimaatopwarming en gewoon steenkool te blijven gebruiken, maar is het daarom vanzelfsprekend ook de beste oplossing?

Het is in het belang van het klimaat dat partijen die alarmistische pseudowetenschap omtrent kernenergie aanhangen geen - of zo weinig mogelijk - invloed hebben op het debat omtrent klimaatopwarming. Indien zulke partijen zoals Groen in de toekomst opnieuw deel zouden uitmaken van de regering, zou dit helemaal nefast kunnen zijn voor de strijd tegen klimaatopwarming. Helaas leggen zij de focus voornamelijk op het belasten van zowel bedrijven als particulieren met tal van milieutaksen, ondanks de reeds hoge belastingsdruk in België, en dit vaak zonder dit belastingsgeld op effectieve wijze aan te wenden. Een koolstoftaks, om het financiële voordeel in te dijken dat koolsteencentrales genieten op andere bedrijven, kan enkel zinvol zijn indien de opbrengst ervan wordt geïnvesteerd in nieuwe hoogtechnologische kerncentrales. 

Pseudowetenschap bij Greenpeace

Greenpeace is een radicale milieuorganisatie die voornamelijk negatieve propaganda verspreidt rond kernenergie, en hiervoor maar al te graag verouderde studies gebruikt die al lang werden weerlegd. Voor de gemiddelde Greenpeace-activist, die meestal toch geen verstand heeft van wetenschap, klinkt het natuurlijk allemaal wel erg geleerd en geloofwaardig. In feite heeft Greenpeace geen idee waar kernenergie over gaat, het enige wat ze erover (willen) weten is dat ze ertegen zijn om redenen die ze eveneens zelf niet begrijpen. De ware intenties van de organisatie, namelijk het werven van fondsen door onnodige angst te zaaien, kwamen dan ook aan de oppervlakte wanneer er per ongeluk een onafgewerkte versie van hun brochure openbaar werd gemaakt. Deze brochure bevatte exact de volgende tekst:

In the twenty years since the Chernobyl tragedy, the world's worst nuclear accident, there have been nearly [FILL IN ALARMIST AND ARMAGEDDONIST FACTOID HERE]

De brochure moest waarschuwen voor de "vluchtige en en gevaarlijke bron van energie" die kernenergie volgens Greenpeace wel zou zijn. Greenpeace reageerde met de bewering dat het slechts een "grap" was, maar de gelekte brochure ligt niettemin helemaal in lijn met hun houding en acties in het algemeen. Zo trachtten 34 Greenpeace-activisten op 18 maart 2014 met een truck de kerncentrale van Fessenheim in Frankrijk binnen te dringen. Hoewel de Franse President Hollande reeds had beloofd de kerncentrale te sluiten in 2016, was dit niet goed genoeg voor Greenpeace, die vervolgens onrealistische eisen oplegde zoals de onmiddellijke sluiting. Zoals gewoonlijk was hun actie weerom zinloos.

Tevens moest Greenpeace een advertentie voor fondswerving terugtrekken nadat bleek dat deze gebaseerd was op niets dan misleidende leugens. Zo werd er in de advertentie beweerd dat 2000 mensen zouden sterven aan stralingen van de kerncentrale van Sellafield in de komende 10 jaar, wat totaal uit de lucht gegrepen bleek te zijn. De advertentie had een kind getoond dat helemaal niet was blootgesteld aan stralingen, maar wel zo werd voorgesteld. Tevens beweerde Greenpeace dat de nucleaire industrie "de intentie heeft om stralingen en massadestructie over de hele wereld te verspreiden", wat natuurlijk al helemaal van de pot gerukt is en duidelijk wijst op paranoia zoals die van de aluhoedjes en andere complotdenkers. Uiteindelijk moest Greenpeace 29000 pond betalen; dat is geld van donaties dat ze hadden kunnen aanwenden voor de bescherming van het milieu in plaats van misleidende advertenties.

Angst voor terreuraanslagen

Een veelgebruikt alarmistisch argument tegen kernenergie is dat kerncentrales een makkelijk doelwit zouden zijn voor terreuraanslagen. Om dit argument te staven, heeft Greenpeace (wie anders?) in 2018 bij wijze van "symbolische daad" een drone laten crashen in een kerncentrale in Frankrijk. Hoewel Greenpeace de actie (uiteraard) "geslaagd" noemde, heeft hun drone geen daadwerkelijk veiligheidsgevaar veroorzaakt. In het verleden zijn al meermaals Greenpeace-activisten veroordeeld tot boetes of gevangenisstraf vanwege inbraken in kerncentrales om er vuurwerk af te steken. Opmerkelijk is echter dat de meeste aanvallen op kerncentrales gebeuren door anti-kernenergie-activisten zoals van Greenpeace, en niet door daadwerkelijke terreurbewegingen. Ironisch genoeg kregen deze activisten in de jaren '70 en '80 bijval van een daadwerkelijke terreurbeweging, de Baskische afscheidingsbeweging ETA, die eveneens anti-kernenergiegezind was en bijgevolg aanslagen trachtten te plegen op Spaanse kerncentrales. Toch was het enkel het anti-nucleaire standpunt dat de ETA ertoe aanzette om kerncentrales aan te vallen, terwijl doorgaans de meeste terreuraanslagen niet gericht zijn op nucleaire installaties.

Als een kerncentrale dan zo'n makkelijk doelwit zou zijn, waarom gebeuren er dan zo weinig aanslagen? De vijf grootste terreuraanslagen in de Verenigde Staten en Europa tussen 9/11 en 2018 gaan om vrachtwagens die inrijden op een massa volk (Manhattan, Nice), bommen die ontploffen in een massa (zoals de Boston Marathon) of in een ondergrondse metro (Londen), het opblazen van een trein (Madrid), schietpartijen in een school (Noorwegen), zelfmoordaanslagen in een voetbalstadion of een theater (Parijs). Het aantal terreuraanslagen die plaats vonden op kerncentrales was echter nul, en ook het aantal verijdelde aanslagen op kerncentrales was nul. Er is geen enkel bewijs dat terroristen zelfs nog maar plannen hadden om een aanslag te plegen op een kerncentrale waar dan ook.  In België was er in 2018 ophef over het feit dat huiszoekingen hadden uitgewezen dat terroristen een nucleaire onderzoeker in het vizier hadden. Deze onderzoeker werkte echter niet voor een kerncentrale, maar in een nucleair onderzoekslabo dat zich bezig houdt met de productie van medische isotopen. Het doelwit was dus geen kerncentrale maar wel een individueel persoon, wellicht met de intentie om toegang te krijgen tot het labo waar hij werkzaam was.

In de jaren '70 en '80 zijn er wel degelijk terreuraanslagen geweest op kerncentrales, maar geen van hen had ernstige gevolgen. De meeste van die aanslagen werden gepleegd door ETA omwille van hun anti-nucleaire standpunten, zoals de aanval op de kerncentrale van Lemoniz in 1977, wanneer de bouw ervan nog aan de gang was. De materiële schade had geen gevaar voor stralingen als gevolg aangezien de kerncentrale nog niet in gebruik genomen was, en het voornaamste slachtoffer was een veiligheidsagent. In de daaropvolgende jaren pleegde ETA opnieuw aanslagen op dezelfde kerncentrale, om te voorkomen dat de bouw ervan zou kunnen worden vervolledigd; telkens vielen er slachtoffers als een direct gevolg van de aanslagen en niet van vrijgekomen dodelijke stralingen. In 1981 ontvoerde en vermoordde ETA de hoofdingenieur, en in 1982 vermoordden ze de nieuwe hoofdingenieur. Geen van die gevallen gaat dus eigenlijk over een aanslag op een werkzame kernreactor. De kerncentrale werd nooit vervolledigd omdat door een verandering van de Spaanse regering het project werd stopgezet, waardoor de regering in principe de terroristen heeft laten winnen.

Een ander voorbeeld van terreuraanslagen op kerncentrales is de Atucha-kerncentrale in Argentinië, die in 1973 werd ingenomen door een terreurbeweging en waarbij twee politie-agenten werden verwond maar de centrale zelf niet ernstig werd beschadigd. In 1975 en 1979 pleegden Bretoense terroristen een aanslag op de kerncentrale van Brennilis in Frankrijk, zonder dat er slachtoffers vielen. Het was de enige succesvolle terreuraanslag op een kerncentrale ooit, en had enkel als gevolg dat het elektriciteitsnet uit viel en de reactor stil viel zoals het hoorde te doen in zulk geval, waardoor er geen enkel stralingsgevaar was. In 1982 probeerde een Zwitserse anti-kernenergie-activist granaten van de oever van de Rhône-rivier af te vuren op een Franse kerncentrale die op dat moment nog niet vervolledigd was, met enkel minimale schade als gevolg. Ironisch genoeg lijkt het erop dat de enige terroristen die interesse hebben (of hadden) in aanslagen op kerncentrales, in feite anti-kernenergie-activisten waren en dus veel van dezelfde standpunten delen zoals de moderne eco-terroristen van Greenpeace. Het gevaar voor terreuraanslagen op kerncentrales waar deze activisten zo graag voor waarschuwen, is dus eigenlijk louter afkomstig van diezelfde activisten.

Hierbij dient toch te worden vermeld dat de terroristen van 9/11 aanvankelijk wel degelijk hebben overwogen om een gekaapt vliegtuig te laten neerstorten op een kerncentrale. Toch hebben ze die plannen snel weer opgeborgen, en kozen ze ervoor om de vliegtuigen te laten neerstorten in de WTC-torens, het Pentagon en het Witte Huis. Een voorname reden hiervoor was dat het luchtruim boven kerncentrales verboden was voor vluchten, waardoor het niet mogelijk was om onopgemerkt verkenningsvluchten te organiseren om de aanslag voor te bereiden. De kans dat het vliegtuig zou worden neergehaald nog voor het de kerncentrale had bereikt was te groot. Een tweede belangrijke reden was dat de aanslagen symbolisch bedoeld waren: een aanslag op een kerncentrale was geen symbolische daad, maar op de WTC-torens daarentegen wel. Bovendien zorgde de aanslag in New York ervoor dat iedereen het kon zien, net omdat het plaats vond in een gebied met een grote massa mensen, terwijl dat bij een kerncentrale niet het geval zou zijn omdat deze veelal meer afgelegen is en niet omgeven door een grote massa volk. De enige terroristen die symbolische waarde zien in een aanslag op een kerncentrale, zijn anti-kernenergie-activisten. Sommige van hen zijn zelfs politiek actief in zogenaamde groene/ecologische partijen.

Een andere voorname reden waarom aanslagen op kerncentrales in onze tijd zo zeldzaam zijn, heeft wellicht te maken met het feit dat kerncentrales wel degelijk veilig zijn - ondanks beweringen van het tegengestelde door activisten. Indien een vliegtuig zou crashen in een kerncentrale, zou de schade immers vrij beperkt blijven en de kans dat nucleaire stralingen ontsnappen klein zijn. Een Amerikaanse test waarbij een vliegtuig tegen 800 km/u crashte in een betonmuur met dezelfde dikte als die van een kerncentrale, had als gevolg dat het vliegtuig volledig vernield was maar de muur bleef intact. Zelfs indien er toch stralingen zouden vrij komen, zoals het geval was bij Fukushima, zou dit zeer beperkt zijn en zal de hierdoor ontstane paniek meer schade veroorzaken dan de straling zelf. Ook de angst dat terroristen via een kerncentrale aan kernwapens zouden kunnen kopen is irreëel, want opnieuw stelt zich hier de vraag: waarom hebben terroristen dit dan nog niet gedaan? Het antwoord is eenvoudig: een kerncentrale beschikt niet over het nodige materiaal om een kernbom mee te bouwen. De brandstof die wordt gebruikt in kerncentrales is niet krachtig genoeg om een kernwapen mee te bouwen, en evenmin is het nucleair afval. Dat is dan ook de reden waarom terroristen doorgaans elders op zoek gaan naar de benodigde materialen. 

Bekende ontkenners van kernenergiewetenschap

Er bestaan wereldwijd talloze organisaties en groepen die gekant zijn tegen kernenergie. Hoewel een aantal onder hen specifiek gekant zijn tegen kernwapens, waarvoor de redenen vanzelfsprekend gegrond zijn, richten velen onder hen hun pijlen ook op daadwerkelijke kernenergie als vervanging voor steenkoolcentrales. Ook verschillende politieke partijen delen die mening, al gaat het hier bijna uitsluitend om linkse en extreemlinkse partijen. Hieronder een lijst van de voornaamste groeperingen, bewegingen, organisaties, bedrijven en politieke partijen die pseudowetenschap omtrent kernenergie prediken. Opmerkelijk: respectabele wetenschappelijke instanties die een kernuitstap steunen zijn hoegenaamd niet terug te vinden, de anti-kernenergieretoriek komt dus zo goed als uitsluitend van organisaties die de wetenschap hieromtrent niet begrijpen.

Organisaties en bewegingen:

• 11.11.11., Belgische organisatie
• BioForum (wat kan je anders verwachten van een beweging die ook pseudowetenschap omtrent biologische voeding aanhangt)
• Bond Beter Leefmilieu, Belgische organisatie
• De Wereld Morgen, linkse propagandawebsite
• ETA, terreurorganisatie in Spanje die aanslagen heeft gepleegd op kerncentrales
• Friends of the Earth
• Laka
• Gezinsbond, Belgische organisatie
• Fietsersbond, Belgische organisatie
• Greenpeace
• Natuurpunt, Belgische organisatie
• Oxfam
• WWF

Bedrijven:

• Eneco, Belgische energieleverancier
• Lampiris, Belgische energieleverancier

Politieke partijen:

• Christen Unie, Nederlandse partij
• Ecolo, linkse partij in België
• Groen, linkse partij in België
• GroenLinks, linkse partij in Nederland
• Partij voor de Dieren, linkse partij in Nederland
• PVDA, linkse partij in Nederland
• PVDA, extreemlinkse en communistische partij in België
• Socialist International, een wereldwijde organisatie voor socialistische bewegingen
• SP.A, linkse socialistische partij in België

Bekende personen:

• Bernie Sanders

Externe links

• Zondag met Lubach over kernenergie

Zie ook

• Elektromagnetische straling
• Wet van Okuu

Bronnen

• http://rationalwiki.org/wiki/Nuclear_energy

• http://rationalwiki.org/wiki/Nuclear_power
• https://rationalwiki.org/wiki/Anti-nuclear_movement