Wordt klimaatopwarming veroorzaakt door de drastische afname van piraten op zee?
Cum hoc ergo propter hoc (Nederlands: correlatie impliceert geen oorzakelijkheid) of willekeurige correlatie is een drogreden waarbij twee gebeurtenissen die tegelijk optreden worden voorgesteld als oorzaak en gevolg, terwijl zulk verband helemaal niet is aangetoond. De benaming kan ook worden beschouwd als een argument tegen zulk een drogreden.
Concept[]
Willekeurige correlatie wordt vaak gebruikt als argument om de illusie op te wekken dat twee gebeurtenissen die samen optreden direct gerelateerd zijn aan elkaar, en dat de ene de het gevolg is van de andere[1]. Het verband tussen de twee gebeurtenissen wordt dan verkeerdelijk voorgesteld als een oorzakelijk of causaal verband. Er wordt hierbij geen rekening gehouden met het feit dat beide gebeurtenissen geheel toevallig gelijk met elkaar optreden, of dat er een derde factor is die hier invloed op uitoefent[2].
We kunnen hier aldus spreken van een drogreden als er enkel aanwijzing is van een correlatie maar geen bewijs van een causaal verband, al betekent dit niet dat een causaal verband onmogelijk is. Een eventueel causaal verband, of net de afwezigheid ervan, kan worden aangetoond in een wetenschappelijk onderzoek door alle andere mogelijke invloeden uit te schakelen, en het experiment te herhalen met verschillende variabelen. De drogreden kan ook optreden wanneer statistieken en onderzoeksresultaten subjectief worden geïnterpreteerd, zoals d.m.v. cherry picking.
Stel dat je een onderzoek uitvoert naar een verband tussen de schoenmaat en hoe goed iemand kan lezen. Je zal merken dat mensen met grotere schoenmaten beter kunnen lezen dan mensen met kleine schoenmaten. Dit betekent echter niet dat je kan concluderen dat hoe groter de schoenmaat is, hoe beter de leesvaardigheid is. De statistieken geven enkel dat resultaat omdat kleine kinderen kleine schoenmaten hebben en nog niet, of pas recent, hebben geleerd te lezen. De derde invloedsfactor is hierbij dus leeftijd[Citaat NIET nodig]. Die derde factor wordt ook wel eens de "verstorende variabele" (confounding variable) genoemd, en kan in dit voorbeeld worden uitgeschakeld door de onderzoeksgroep te beperken tot enkel mensen van dezelfde leeftijd, of de leesvaardigheid te testen van een groep mensen met dezelfde schoenmaat.
Correlatie kan in de wetenschap van belang zijn omdat het aanleiding kan geven tot verder onderzoek om te kijken of er ook een causaal verband is. Er zal echter nooit worden beweerd dat er een causaal verband is als enkel een correlatie kan worden aangetoond. Om verstorende variabelen uit te sluiten, wordt er bijv. gebruik gemaakt van gecontrolleerde dubbelblind onderzoeken om zowel het placebo-effect als vooringenomenheid van de onderzoeker uit te schakelen. Hierin verschilt wetenschappelijk onderzoek van vermeende onderzoeken en conclusies van pseudowetenschappers, kwakzalvers en complotdenkers, die maar al te graag directe verbanden leggen om hun gewenste resultaten te bekomen, ook al zijn die verbanden niet causaal van aard.
Stel dat je een verkoudheid krijgt. Vervolgens begin je vitamine c-supplementen te nemen, en enkele dagen later wordt de verkoudheid beter. Je zou dan kunnen denken dat de vitamine c je verkoudheid heeft genezen, terwijl dit in feite niet het geval is: de verkoudheid was ook zonder de supplementen verbeterd, en er is geen enkel bewijs dat vitamine c een verkoudheid kan verkorten of zelfs genezen. Het is eveneens mogelijk dat je een placebo-effect ervaart en denkt dat de verkoudheid beter is. Omgekeerd kan de drogreden eveneens optreden: de ontkenning van een causaal verband terwijl dit wél is aangetoond. Zo zullen ontkenners van klimaatopwarming beweren dat de toename van de broeikasgassen en de toename van de globale temperatuur slechts een toevallige correlatie is.
Een ander voorbeeld is de toename van het aantal vaccinaties, dat min of meer gelijk loopt met de toename van het aantal gediagnosticeerde autismepatiënten, maar dat betekent nog niet dat autisme veroorzaakt wordt door vaccins. Aangezien er geen enkel bewijs is van een oorzakelijk verband, houdt dat argument geen steek. Zo zou je evengoed kunnen stellen dat vaccins veroorzaakt worden door autisme, wat evenmin steek houdt. Het is even onlogisch als de willekeurige correlatie dat het gebrek aan piraten (de ouderwetse versie zoals we die kennen van Pirates of the Carribean) de oorzaak is van klimaatopwarming, omdat de evolutie van de twee gelijkloopt[3].
Een gelijkaardige denkfout is genaamd post hoc ergo propter hoc.
Voorbeelden[]
- De opwarming van de aarde is in de voorbije eeuw sterk toegenomen. Het aantal piraten op zee is in de voorbije eeuw sterk afgenomen. De afwezigheid van piraten op zee is dus de oorzaak van de opwarming van de aarde .
- De laatste jaren werd er een stijging van het aantal autistische kinderen vastgesteld. De laatste jaren wordt er steeds meer biologisch voedsel geconsumeerd. Biologisch voedsel is dus de oorzaak van autisme. (verander ter illustratie de woorden "biologisch voedsel geconsumeerd" door "vaccins geplaatst", wat leidt tot de drogreden waarom pseudowetenschappers beweren dat vaccins autisme zouden veroorzaken)
- Er werd de voorbije 20 jaar steeds meer GMO voedsel geproduceerd. Er zijn in de voorbije 20 jaar steeds meer mensen met kanker. GMO voedsel veroorzaakt dus kanker. (in werkelijkheid is het aantal kankerpatiënten in de voorbije 20 jaar met 20% afgenomen[4])